Mark Baumann, © 2017-2024

“Przywiązanie wiąże się z potrzebą ochrony osoby (dziecka lub dorosłego) przed niebezpieczeństwem i z potrzebą pocieszenia, zwłaszcza po narażeniu na niebezpieczeństwo, oraz z relacją z osobą, która może zapewnić ochronę przed niebezpieczeństwem i pocieszenie.”

Definicja systemu przywiązania DMM według dr Patricii Crittenden

System przywiązaniowy oferuje wgląd w relacje rodzic-dziecko oraz sposób, w jaki dorośli radzą sobie z niebezpieczeństwem. DMM opisuje bardzo szczegółowo, w jaki sposób ludzie przetwarzają informacje i defensywnie wykluczają lub nadmiernie polegają na pewnych rodzajach informacji podczas podejmowania decyzji. Wpływa to na stronniczość systemów pamięci oraz sposób, w jaki ludzie komunikują się i konstruują niejasne narracje na temat swojej przeszłości, teraźniejszości i przyszłości.

W przypadku relacji rodzic-dziecko, teoria więzi pokazuje, dlaczego i w jaki sposób relacje te kształtują strukturę neuronalną i funkcjonalną mózgu dziecka. Zapewnia jasny wgląd w to, w jaki sposób rodzice mogą dostroić się do swojego dziecka, aby stworzyć optymalne rodzicielstwo oparte na więzi i optymalny rozwój dziecka, a nawet jak uleczyć więź.

Tradycyjnie, teorię przywiązania opisuje się jako obejmującą dziecko, które szuka bezpieczeństwa i bliskości rodzica, oraz rodzica, który wspiera eksplorację dziecka. Definicja ta może być pomocna dla rodziców, ale niekoniecznie dla profesjonalistów.

Dynamiczno-rozwojowy model przywiązania i adaptacji (DMM), początkowo opracowany przez dr Patricię Crittenden, oferuje zaktualizowany pogląd na przywiązanie. Opisuje szczegółowo, dlaczego i w jaki sposób doświadczenia z dzieciństwa wpływają na myślenie, uczucia, zachowania, style komunikacji, funkcje pamięci dorosłej osoby.

Perspektywa DMM koncentruje przywiązanie na zagrożeniu, a nie na bezpieczeństwie i identyfikuje przywiązanie jako szeroki, neuronalny system zarządzania zagrożeniem (podobnie jak system walki-ucieczki-zamrożenia).

Niebezpieczeństwo to szerokie pojęcie. Oczywiste niebezpieczeństwa obejmują problemy finansowe, stabilność mieszkaniową, utratę majątku, utratę dostępu do dzieci i utratę partnera (w życiu codziennym lub z powodu okoliczności rozwodowych). Obejmuje ono również zagrożenia w relacjach, takie jak opuszczenie, odrzucenie, lekceważenie faktów i uczuć oraz niespójność/niekonsekwencje reakcji. Kiedy rodzic odrzuca uczucia dziecka, zamiast pomóc mu je zrozumieć, wyrządza mu krzywdę. Gdy spojrzymy na przywiązanie jako neurobiologiczny system przetrwania w relacji i stawiania czoła nowym zagrożeniom, pozwala to nam dostrzec znaczenie przywiązania […].

Przywiązanie polega ostatecznie na przystosowaniu się do zagrożenia

Jak wskazuje pełna nazwa DMM – Dynamiczno-rozwojowy model przywiązania i adaptacji, przywiązanie wiąże się z adaptacją. Ludzkie niemowlęta polegają na dorosłych, którzy utrzymują je przy życiu. Dzieci rodzą się z instynktem motywującym rodziców do opieki nad nimi.

Niemowlęta ładnie pachną, wyglądają uroczo, a ich uśmiechy są początkowo instynktowne, a nie wyuczone. W miarę jak niemowlęta dorastają, a ich mózgi zaczynają się rozwijać i rozpoznawać złożoność, rozwijają się u nich nowe zachowania i systemy myślenia ukierunkowane na poszukiwanie ochrony.

Rodzice różnią się pod względem ilości i sposobu ochrony i komfortu, dzieci dostosowują swoje oczekiwania i zachowania związane z przywiązaniem, aby zmaksymalizować zachowania przywiązaniowe swoich opiekunów.
Jednym z pięknych odkryć nauki o przywiązaniu jest to, że zachowania adaptacyjne dzieci dzielą się na trzy podstawowe wzorce. Jeden wzorzec jest zorientowany poznawczo, drugi jest zorientowany afektywnie, a trzeci jest mieszanką tych dwóch.

Innym ważnym odkryciem nauki o przywiązaniu jest to, że wzorce z dzieciństwa dojrzewają i rozwijają się, wpływając na to, jak dorośli czują, myślą, zachowują się i komunikują. Innymi słowy, przywiązanie opisuje również wzorce tego, jak dorośli starają się uzyskać ochronę przed niebezpieczeństwem.

„Powtarzany w niezliczonych interakcjach, skumulowany efekt tych interakcji [między rodzicem a dzieckiem] kształtuje wyłaniającą się strukturę neurologiczną dzieci [i] zmieniającą się strukturę neuronalną rodziców…”

Crittenden, Dallos, Landini i Kozlowska , Attachment and family therapy, Open University Press (2014).

Ponieważ strategie przywiązania rozwijają się w kontekście zagrożenia, zachowania związane z przywiązaniem u dorosłych są najbardziej widoczne i trwałe w obliczu niebezpieczeństwa. W [kontekście psychoterapii] większość klientów stoi w obliczu pewnego rodzaju niebezpieczeństwa lub ryzyka utraty czegoś ważnego. W związku z tym uczucia, myśli, zachowania, komunikacja, styl narracji, funkcjonowanie systemu pamięci będą pod silnym wpływem wzorca przywiązania pacjentów.

Przywiązanie nie opisuje problemu związanego ze zdrowiem psychicznym ani zaburzenia. Opisuje sposób, w jaki ludzie zaspokajają swoje potrzeby. Ponieważ wzorce przywiązania rozwijają się w kontekście relacji rodzic-dziecko, nie ma dobrego lub złego wzorca przywiązania, jest tylko wzorzec adaptacyjny.

„DMM odnosi się do typowego myślenia i zachowania z tymi samymi zasadami, które są używane do opisania atypowego myślenia i zachowania. Różnica polega na tym, że narażenie na niebezpieczeństwo zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia dysfunkcji”.

Pat Crittenden i Andrea Landini, (2011), Assessing adult attachment: A Dynamic Maturational approach to discourse analysis, str. 1, W. W. Norton & Company, Nowy Jork, Londyn.

Niebezpieczeństwo obejmuje szereg sytuacji, w tym obiektywne niebezpieczeństwa, takie jak głód, odrzucenie i napaść, ale prowadzi również do subiektywnego postrzegania zagrożenia. Na przykład dla niektórych osób samotność jest niebezpieczna, a dla innych bezpieczna. Dla niektórych osób kompromis jest zagrożeniem, podczas gdy walka o daną kwestię jest bezpieczna, a dla innych konflikt stanowi zagrożenie, a kompromis jest bezpieczny. Lista zagrożeń DMM stanowi początek skali zagrożeń, w tym zagrożeń relacyjnych, subiektywnie istotnych dla poznawczych lub afektywnych wzorców przywiązania.

Przejściowa Figura Przywiązaniowa (PFP)

„Przywiązanie” odnosi się zarówno do relacji adaptacyjnych między członkami rodziny, jak i do cyklicznych łańcuchów przetwarzania informacji, które leżą u podstaw zachowań interpersonalnych. Opisuje również relacje między terapeutami, funkcjonującymi jako przejściowe figury przywiązania, a ich pacjentami”.

Crittenden, Dallos, Landini, and Kozlowska, Attachment and family therapy, Open University Press (2014).

Figura przywiązania (FP) to tradycyjnie głównie rodzic dziecka. Dziecko rozwija wyjątkową, opartą na zaufaniu więź ze swoją główną FP i postrzega ją jako głównego obrońcę przed niebezpieczeństwem. W przeciwieństwie do jakiejkolwiek innej osoby, FP wpływa na rozwój wzorców przywiązania i rozwój neurobiologiczny dziecka bardziej niż ktokolwiek inny. Optymalne przywiązanie-rodzicielstwo wspiera bezpieczeństwo i eksplorację oraz rozwija optymalny rozwój. Pierwotny FP jest zazwyczaj osobą, do której dziecko udaje się, gdy np. uderzy się.

Współmałżonek może funkcjonować jako dorosła figura przywiązaniowa.

Osoby zaangażowane w [psychoterapię] bardzo często są narażone na jakieś niebezpieczeństwo i potrzebują kogoś, komu mogą zaufać i kto je ochroni. Osoby poszukujące terapeuty, stają w obliczu niebezpieczeństwa, straty i traumy, wobec których nie mają wystarczających strategii samoobrony i potrzebują pomocy. W [psychoterapii, psychoterapeuci] mogą funkcjonować jako rodzaj przejściowej postaci przywiązaniowej dla klienta, służąc jako bezpieczny i zaufany zasób.

Profesjonalna PFP różni się od FP, ale istnieje wiele podobieństw. Niektóre z nich mogą obejmować pomoc klientowi w zrozumieniu, w jaki sposób jego sposób postrzegania problemu został zaburzony przez tendencyjne przetwarzanie informacji (ta część informacji znajdzie się w kolejnych częściach artykułu opublikowanych wkrótce). Funkcjonowanie w charakterze PFP wiąże się z wykorzystaniem takich technik, jak budowanie relacji opartej na zaufaniu, aktywne słuchanie, przyjmowanie emocji wyrażanych przez klienta, koregulowanie emocji klienta, równoważenie potrzeby dostosowania się i bycia blisko klienta wobec potrzeby profesjonalnego dystansu (równowaga) oraz odzwierciedlania i modelowanie autorefleksji.

„Terapeuta może funkcjonować jako rodzaj przejściowej postaci przywiązania. Działa jako struktura pomostowa, aby pomóc klientowi przełamać przepaść między nieznanym a znanym, między brakiem bezpieczeństwa a bezpieczeństwem”.

Dr Patricia Crittenden, nieformalna rozmowa z Markiem Baumannem

Być może najważniejszymi cechami przejściowej postaci przywiązania jest bycie łatwo dostępną i gotowość szybkiego reagowania, gdy pojawia się duże niebezpieczeństwo dla klienta, a jednocześnie bez „ratowania” lub robienie dla klienta tego, co może zrobić sam dla siebie.

Zasadniczo, praca przejściowej figury przywiązaniowej obejmuje wykorzystanie tych samych umiejętności relacji, z których korzystałby rodzic mający wgląd w przywiązanie.

c.d.n.

Mark Baumann, prawnik, znawca DMM, dyrektor Conflict Science Institute

Dziękujemy Kasi Bialik za przetłumaczenie artykułu, a Markowi Baumannowi za udostępnienie tekstu polskojęzycznym osobom